-Psiko-Sosyal Açıdan İman ( Dini İnanç)- Amel (Dini Davranış) İlişkisi

185 ÖZET Bu araştırma, dini inanç-dini davranış ilişkisini araştırmak amacıyla düzenlenmiştir. Araştırma örneklemi Adana, Bolu, Darende, Malatya, İçel ve Sivas şehirlerinden seçilmiştir. Araştırmada öncelikle deneklerin genel dini inanç ve dini davranış durumlarıyla, kişisel nitelikleri çerçevesinde belirlenen bazı değişkenler arasındaki ilişki incelenmiştir. Daha sonra dini inanç-dini davranış ilişkisi analız edilmiştir. Bilgilerin istatistiksel analizinde chi-square test tekniğinden yararlanılmıştır. Veri toplama amacıyla kullanılan anket üç bölümden oluşmuştur. Deneklerin genel niteliklerini tespit amacıyla `Kişisel Bilgi Anketi`, dini inanç durumlarını öğrenmek amacıyla `Dini İnanç Envanteri` ve dini davranışlarını öğrenmek için de `Dini Davranış Envanteri` geliştirilmiştir. Araştırmada elde edilen bulgular `Bulgular ve Yorum` bölümünde verilmiştir. İlk olarak deneklerin genel nitelikleri ile temel inanç esasları açısından durumları ve inanç durumlarının değişkenlerle ilişkileri incelenmiştir. Daha sonra da dini ve dini- ahlâki davranışlar konusundaki inanç-davranış ilişkisine ait bulgular verilmiştir. Araştırmada elde edilen bulgular ana başlıklarıyla şöylece özetlenebilir: 1- Deneklerin dini inanç düzeyleri genel olarak yüksek bulunmuştur. 2- Deneklerin dini davranışları yerine getirme oranlarının genelde yüksek olmadığı görülmüştür. 3- Dini inanç düzeyi açısından, dini bilgi durumuna göre, dini bilgisi `orta` ve `yeterli` olanlar; medeni durum açısından evliler, cinsiyet açısından bayanlar ve gelişim dönemi açısından ortayaşlılar daha inançlı bulunmuştur. 4- Dini davranışlar açısından; dini bilgi durumuna göre; `orta` ve daha yüksek düzeyde dini bilgisi olanlar; medeni durum açısından evliler; cinsiyet açısından erkekler ve gelişim dönemi açısından ortayaşlıların dini davranışları yerine getirme oranlarının daha yüksek olduğu görülmüştür. 5- Dini inanç-dini davranış ilişkisi açısından; dua etme, tevbe etme, Allah'a şükretme, yoksullara yardım, anne-babaya saygı gösterme ve iyi davranma ile kibirli186 olmayıp alçak gönüllü olma konularındaki inanç-davranış uyumu yüksek bulunmuştur. Ancak dince yapılması istenen dini davranışlardan namaz kılma, oruç tutma, Kur'an'ı okuma ve anlama; dinde yapılmaması istenen içki içme, kumar oynama, zina yapma ve faiz alıp-verme konularındaki inanç-davranış ilişkisinin uyumlu olmadığı görülmüştür. Dini-ahlaki davranışlardan yalan söylememe, gıybet etmeme, israf etmeme, sözünde durma, küfürlü ve kötü sözleri konuşmama, karşılaşılabilecek felaketlere sabretme ve öfkelendiğinde öfkeyi yenerek intikam sevdasına düşmeme konularındaki inanç-davranış ilişkisinin de uyumlu olmadığı görülmüştür. Sonuç olarak, genelde dini inanç ve dini davranışlar arasında, olması gerektiği şekilde bir uyumun olmadığı anlaşılmış ve bu doğrultudaki bulguları açıklamak üzere çeşitli psiko-sosyal analiz ve değerlendirmeler yapılmıştır